پاسخ خوآزمایی های زبان فارسی سال دوم دبیرستان

بر پایه ی بارم بندی درس زبان فارسی سال های اوّل و دوم دبیرستان، در این بخش پاسخ خود آزمایی ها ی درس های پانزده تا بیست و هشت تهیه شده است .

خود آزمایی درس پانزدهم ( نظام آوایی زبان ) صفحه 90  

1)    کلمه هجا تعداد هجا واج ها تعداد واج توضیحات
دانش    /دا/نش/ ۲ هجا      /د/،/ا/،/ن/،/ـِـ/،/ش/     ۵واج
آسمان /آ/س/مان/ ۳ هجا   /ء/،/ا/،/س/،/ــِ/،/م/،/ا/،/ن/ ۷ واج (مطابق با تلفظ معیار)
آسمان آس/مان/ ۲ هجا      /ء/،/ا/،/س/،/م/،/ا/،/ن/ ۶واج (مطابق با تلفظ مذکور درفرهنگ لغت ها)
نغز /نغز/ ۱ هجا        /ن/،/ـَ /،/غ/،/ز/ ۴ واج
کاشانه /کا/شا/ن/ ۳هجا   /ک/،/ا/،/ش/،/ا/،/ن/،/ــِ/ ۶واج    ( «ـه» پایان کلمه معادل ـِـ است)
مهربان /مه/ر/بان/ ۳هجا /م/،/ــِ/،/ه/،/ر/،/ــَ/،/ب/،/ا/،/ن/  ۸ واج     (مطابق با تلفظ معیار)
مهربان /مهر/بان/ ۲ هجا /م/،/ــِ/،/ه/،/ر/ب/،/ا/،/ن/ ۷ واج(مطابق با تلفظ مذکور در فرهنگ لغت ها)
یادگار /یا/د/گار/ ۳هجا /ی/ا/د/ــ/گ/ا/ر/ ۷واج    (مطابق با تلفظ معیار)
یادگار /یاد/گار/ ۲ هجا /ی/ا/د/گ/ا/ر ۶ واج    (مطابق با تلفظ مذکور در فرهنگ لغت ها)

« کلماتی مانند آسمان ، مهربان و یادگار دو تلفظی هستند . »
۲ – مجموعه ی حرف های یک واجی شامل شش گروه است :
گروه 1 : حرف های « ت و ط » با واج مشترک / ت / نبات ، نشاط
گروه 2 : حرف های « ث ،‌ س و ص » با واج مشترک / س/ مانند : ثنا ، سما ، صفا
گروه 3 : حرف های « ح و هـ » باواج مشترک /هـ /مانند : حامد ، هاشم
گروه 4 : حرف های « ذ ، ز ، ض و ظ » با واج مشترک / ز / مانند : ذرّه ،‌زاهد ، ضرب ، ظاهر 

گروه 5: حرف های « غ و ق » با واج مشترک / ق / یا /غ / مانند : غافل و قابل
گروه ۶ : حرف های «ع »  و «ء » همزه : ا ( همزه ی آغاز ) ، مانند اجرا ، عدل و ء ( همزه ی میانی و پایانی ) و ( ع ) با واج مشترک / ء / (همزه ) ، مانند رأی ، جمع    

۳ – با تغییر واج اول : آن ، بان ، جان ، خان ،دان ، ران و با تغییر واج سوم : نام ،ناز ، ناب ، ناف، ناس، نار
۴ -برادر ابراهیم – همان که از در وارد شد- دانشجوست.
الف ) آن کسی که از در واردشد ،‌برادر ابراهیم و دانشجوست .
ب ) آن دانشجو که از در وارد شد ، برادر ابراهیم است .
پ ) ابراهیم ،‌همان کسی که از در وارد شد ، برادرش دانشجوست .
ت ) برادر ابراهیم که دانشجوست ، از در وارد شد .
به دوست همسایه ام ، سلام کردم .
الف ) به دوستی که همسایه ی من است ، سلام کردم .   ب) به کسی که دوست همسایه ی من است، سلام کردم .
دوفعل معلوم ومجهول بنویسید
الف ) دو فعل معلوم ویک مجهول بنویسید .    ب ) دو فعل معلوم و دو فعل مجهول بنویسید .
پ ) دو فعل، یکی معلوم و یکی مجهول بنویسید.
علی مثل خواهرش دانشجو نیست .
الف ) علی و خواهرش دانشجو نیستند .    ب ) خواهر علی دانشجوست اما علی دانشجو نیست .
سعید باپدر ومادر معلمش برگشت
الف ) پدر و مادر سعید معلم هستند ؛ او با آن ها برگشت .  ب ) سعید با پدر و مادر معلم خودش برگشت .
پ ) سعید با پدرش که معلم نیست و مادرش که معلم است برگشت . 

 
خود آزمایی درس شانزدهم ( گروه اسمی ۱ ) صفحه 97 و ۹۸  

1-  

 

۲ – دیوان : مفرد ،عام ,ساده, شناس روزگار : مفرد ،عام ، مشتق ،شناس
دفتر : مفرد، عام ، ساده ، جنس بازمانده : مفرد، عام ، ساده ، جنس
شعر : مفرد ، عام ، ساده، شناس تصور : مفرد ، عام ، ساده ، شناس
تعداد : اسم جمع ، عام ، ساده ، شناس ذهن : مفرد ، عام ، ساده ، جنس
بیت: مفرد، عام ، ساده ،جنس اشعار : جمع مکسر ، عام ، ساده ، شناس
باقی : مفرد ، عام ، ساده،جنس از میان رفتن : مفرد ، عام ، مشتق ، مرکب ، شناس
اندک : مفرد ، عام ، ساده، جنس قابل : مفرد ، عام، ساده ، جنس
شک : مفرد ، عام ، ساده ، جنس نابود : مفرد ، عام ، مشتق، جنس

نـمـودار پـیـکـانـی
۳- شاهنامه فردوسی سند افتخار زبان فارسی / هیچ ابهامی /

آغاز عصر جدید ی یا آغاز عصر جدید ی

کشف حقیقت گردش زمین / سپیده دم این عصر/ طلب شیر فروش

همین اجبار معیشت/ کله ی هر زبان نفهم/ دو خط موازی

دل سوزی آن مکارترین سوادگران / هر یک سا عت / این چنین بزرگ مردی

نـمـودار درخـتی
شاهنامه فردوسی هیچ ابهامی طلب شیر فروش همیـن اجبـار مـعـیشت
هسته وابسته وابسته هسته هسته وابسته وابسته هسته وابسته
شاهنامه ی فرودسی هیچ ابهامی طلب شیر فروش همین اجبار معیشت
هریک ساعت این چنین بزرگ مردی دو خـط مـوازی
وابسته(۱) وابسته (۲) هسته وابسته هسته وابسته هسته وابسته
هر یک ساعت این چنین بزرگ مردی دو خط موازی

آغاز عصر جدید سپیده دم این عصر کله ی هر زبان نفهمی
هسته وابسته هسته وابسته هسته وابسته
آغاز عصر جدید سپیده دم این عصر کله هر زبان نفهمی
هسته وابسته وابسته هسته وابسته هسته
عصر جدید این عصر هر زبان نفهمی

کشف حقیقت گردش زمین دل سوزی آن مکارترین سوداگران
هسته وابسته هسته وابسته
کشف حقیقت گردش زمین دل سوزی آن مکارترین سوداگران
هسته وابسته وابسته(۱) وابسته(۲) هسته وابسته (۳)
حقیقت گردش زمین آن مکارترین سوداگر ان
هسته وابسته
گردش زمین
۴ – ساده :فردوسی، ابهام ، کار ، کشف ، حقیقت ، زمین ، آغاز ، عصر ، گالیله ، طب ، اجبار ، معیشت ، کله ، خط ، موازی، ساعت ، ایتالیا
مشتق : گردش(بن مضارع+ پسوند) ، ناگزیر(پیشوند +اسم )، بی نهایت(پیشوند + اسم) ، سوداگر(اسم +پسوند) .
مرکب : شاهنامه(اسم +اسم ) ، شیرفروش(اسم + بن مضارع) ، چندرغاز(اسم +اسم ) ، بزرگ مرد(صفت +اسم )
مشتق مرکب : سپیده دم(صفت +ه + اسم ) ، زبان نفهم(اسم + پیشوند+ اسم ) ، دل سوزی( اسم + بن مضارع +یای مصدری )
۵- تک هجایی : سر، پر، که ، به ، از ، ما ، کارد، کاشت ، کار
دوهجایی : شیراز ، دفتر، سرما ، گرما ، بزرگ، فرهنگ
سه هجایی : مربع ، پرداختن ، دبستان ، دل سوزی ، وام گزار
چند هجایی : دانش آموز ، دانشمندان ، اتومبیل ، شنبلیله
۶-معانی مختلف گزاردن:
انجام دادن : کارگزار، خدمتگزار شرح وتفسیر نمودن// ادا کردن و به جا آوردن : نمازگزار، شکر گزار ،//
پرداختن : وام گزار، خراجگزار// تعبیر کردن : خواب گزار اظهار کردن // گفتن و بیان کردن : سخن گزار ، خبر گزار، پیغام گزار، پاسخ گزار // رسانیدن وتبلیغ کردن : پیغام گزار
 

خود آزمایی درس هفدهم ( روش تحقیق (۲) ) صفحه  106
۱- فعالیت دانش آموزی است .
۲- فعالیت دانش آموزی است .
۳- مراقبت : مواظبت کردن ، نگاهبانی کردن
مراقبه : نگاهداشتن قلب از بدی ها ، یکی از مراحل سلوک است .
ارادت : توجه خاص مریدبه مرشد و سالک به پیر و امثال آن ، اخلاص واظهار کوچکی در دوستی ، دوستی از روی اعتقاد وایمان
اراده : میل ، قصد ، آهنگ ، خواستن ، مشیت ، قضا ، قدر، تقدیر
۴- خیر، اسم خاص با جمع بستن به اسم عام تبدیل نمی شود ؛ زیرا«ها» دراینجا علامت جمع نیست بلکه نشانه ی نوع است ونظایر آن ها مورد نظر است و در حالت جمع نیز بر اشخاص خاص دلالت می کند مثل، سعدی ها یعنی افرادی مانند سعدی .

 خود آزمایی درس هجدهم ( گروه اسمی (۲) ) صفحه 111و ۱۱۲
۱ – ترکیب های وصفی : دشتی پر از گاو ، آن جا، صحـرایی پر از اسب ، این اسب ها ، گوسفنـد های بسیار ، این همـه رمه ، غـلامان بسیـار ، این غلامان ، سرایی آراسته ، آن جا ، این سرا، این اندازه ، دستاری کهنه و پاره پاره و همه چیز .
ترکیب های اضافی : عمید نیشابور ، بندگان عمید ، درون شهر ، سرای عمید نیشابور و سرای که ؟
۲ –  این همه رمه (وابسته ی پیشین: صفت اشاره، وابسته ی پیشین: صفت مبهم، هسته) /    سرای عمید نیشابور (هسته وابسته ی پسین: مضاف الیه، وابسته ی پسین: مضاف الیه) / گوسفند های بسیار (هسته وابسته ی پسین: علامت جمع، وابسته ی پسین: صفت بیانی) / بندگان امیر(هسته وابسته ی پسین: علامت جمع وابسته ی پسین: مضاف الیه)
۴ –

فعل	بن مضارع	صفت مشتق	بن ماضی	صفت مشتق
گفته بودی	گو	گویا، گوینده (فاعلی)	گفت	گفته (مفعولی )
گذشت	گذر	گذرا، گذرنده ،گذران(فاعلی)	گذشت	گذشته ( مفعولی )
خواهید دید	بین	بینا ، بیننده (فاعلی)	دید	دیده( مفعولی )
نمی دانیم	دان	دانا ، داننده(فاعلی)	دانست	دانسته( مفعولی )

۵- هر یک از این واژه ها در زمان گذشته ، معنی دیگری غیر از آن چه امروزه معمول است ، داشته اند :
خدا= صاحب / شوخ =چرک / کثیف= انبوه / رعنا= خود پسند ، احمق / مزخرف = زراندود و بی ارزش
۶ – ارزش گذاری ، خواب گزار ، شماره گذاری ، قانون گذاران ، کارگزاران .
۷ – امام حسین و تسلیم ؟! / خسیس و بخشش ؟!
 خود آزمایی درس نوزدهم ( مرجع شناسی ) صفحه   121
۱- فعالیت دانش آموزی است .
۲- از بن مضارع یا ماضی فعل های زیر اسم مشتق می سازیم :

فعل	بن مضارع	مشتق های بن مضارع	بن ماضی	مشتق های بن ماضی
می رفت:	رو	روش	رفت	رفتار، رفتن
پرسید	پرس	پرسش	پر سید	پرسیدن
دید	بین	بینش	دید	دیدار، دیدن ، دیده(چشم)
گفتن	گوی	گویش	گفت	گفتار، گفتن
آفرید	آفرین	آفرینش	آفرید	آفریدن ،آفریده (مخلوق)
می بخشید	بخش	بخشش	بخشید	بخشیدن

خود آزمایی درس بیستم ( گروه اسمی (۳) )ضمیر صفحه   125
۱ –مدیر آن ← روزنامه / او ←اشرف الدین قزوینی / انتشار آن ← روزنامه / موزّعان او ← نسیم شمال
هرکدام← کودکان /از او ← نسیم شمال ( اشرف الدین قزوینی ) / من ← سعید نفیسی / اشعار او ← اشرف الدین قزوینی
من ← سعید نفیسی / از او ← اشرف الدین قزوینی / ازوی ← اشرف الدین قزوینی /بی دریغ او ← اشرف الدین قزوینی .
۲ – شبه جمله ها عبارتند از : دریغا ، افسوس ( که آنان نوشته اند) ، بسم الله
* «افسوس خوردن » و « وای وای گفتن » کاربرد اسمی دارد و شبه جمله نیست .
۳ – فعالیت دانش آموزی است .
۴- مدرسه ی ما از امکانات خوبی برخوردار شده است .
ـ به همت منتقدان از آثار ادبی خوبی برخودار می شویم .
 خود آزمایی درس بیست ویکم : ( املا و گزینش های املایی ۱ ) صفحه 131
۱- الم ودرد / علم وبیرق/ اسیر وگرفتار / عسیر و دشوار / اثیر وکره ی آتش / متبوع وپیروی شده /متبوع وفرمانروا/تابع ومتبوع /مطبوع و دل پذیر/مطبوع و دل انگیز / مطبوع و چاپ شده .
۲ – گروه ۱:« ء » و « ع » ← الیم و علیم /امارت و عمارت / ضیا، و ضیاع /آب ، تأیید ، عظیم ، بعید
گروه۲: « ت » و «‌ ط » ←باتری و باطل /طین و تین / حیاط و حیات
گروه ۳: « س » و « ث » و « ص » ←سالم وثابت وصادق / اسرار و اصرار / ثواب و صواب / سنا و ثنا
۳ – زیرا در گروه سه حرفی انتخاب باید بین سه صورت از یک واج انجام گیرد اما درگروه دو حرفی انتخاب درست باید بین دو صورت از یک واج انجام گیرد به همین دلیل امکان خطا در گزینش وانتخاب گروه سه حرفی دو برابر می شود ؛ مثلاً اگر به ما بگویند بنویس « ثابت » از بین سه حالت ، باید یکی را انتخاب کنیم :‌ثابت ، صابت ، سابت ؛ اما در گروه دو حرفی این خطا کم تر می شود ؛ زیرااز دو شکل یک شکل را انتخاب می کنیم : علم و الم
خود آزمایی درس بیست ودوم : ( مقاله نویسی ۱ ) صفحه 143
۱- فعالیت دانش آموزی است . برای نمونه مشخصات کتاب شناسی ، داستان نویسی
– براهنی ، رضا ، قصّه نویسی ، انتشارات اشرفی ، ۱۳۴۸
- کیمیا و خاک ، نشر مرغ آمین ، ۱۳۶۲
- سپانلو ،‌ محمد علی ، اعتلای رمان نویسی در ایران ، کتاب جمعه ، ۱۳۵۸
- گلشیری ، هوشنگ ، سی سال رمان نویسی ، جنگ اصفهان ، تابستان ۴۶
- میر صادقی ، جمال ، قصّه ، داستان کوتاه ، رمان ، انتشارات آگاه ، ۱۳۶۰
- عناصر داستان ، انتشارات شفا ، ۱۳۶۴
۲ – هر دانش آموزی به دلخواه می تواند درباره یکی از موضوعات برگه نویسی کند .
خود آزمایی درس بیست وسوم ( گروه قیدی ) صفحه 149
۱- اخیراً = قید مختص،نشانه دار ،تنوین دار / روزی=بی نشانه ، قید مشترک با اسم / غالباً= نشانه دار، تنوین دار ،قید مختص / گاه = بی نشانه ، اسم مشترک با قید/ روز به روز = قید مختص / شاید= بی نشانه ، قید مشترک / به قول طبیبان= قید مشترک با اسم / ظاهراً= نشانه دار، تنوین دار، قید مختص / هر وقت= بی نشانه ، قید مشترک با اسم / با استفاده از تمام وسایل ممکن = نشانه دار، متمم قیدی / با مشورت افراد بصیر = نشانه دار، متمم قیدی / طی مدت کافی= بی نشانه ،قید مشترک با اسم / فوراً =نشانه دار ، تنوین دار،قید مختص
۲- این دانش آموز خوش خط است (مسند). معمولا دانش آموزان راهنمایی خوش خط می نویسند  (قید)
- امروز یکشنبه است (مسند). یکشنبه به تهران می رود. (قید)
- مادرش همیشه خندان بود (مسند). مادر ، خندان وارد خانه شد . (قید)
- او پس از شنیدن خبر ، وحشت زده شد(مسند) . دانش آموز، وحشت زده به مدرسه آمد . (قید)
- حال بیمار چه طور است ؟(مسند)‌ او چه طور توانست خود را از دست دشمن نجات دهد ؟(قید)
۳ – من از شنیدن سخنان استاد بهره مند وبه او مشتاق شدم .
- باید از زشتی ها پرهیز و با آن ها مبارزه کرد .
۴ – من از دعوا کردن با مردم می پرهیزم . /من از اسراف در کارها می پرهیزم .
– آن ها پس از سال ها دوری به هم بر خوردند ./ از شدت باران کاسته شد ./ از گرمای هوا کاسته شد.
خود آزمایی درس بیست وچهارم ( ساخت واژه ) صفحه 153
۱- داشته باشند:(ه) اشتقاقی ، (- ند) تصریفی آفرینش : ساخت واژه ی اشتقاقی یکی ، عالی ترین : ساخت واژه ی تصریفی انسانی : ساخت واژه ی اشتقاقی ادبیات : (ی) اشتقاقی ، (ات ) تصریفی آزادی : اشتقاقی آگاهی : ساخت واژه ی اشتقاقی جست وجوی : اشتقاقی خواهند داشت : تصریفی نویسندگان : (نده) اشتقاقی ،(ان)تصریفی عملی : تصریفی انجام می دهند : تصریفی می نویسند : تصریفی
۲- در فعل مضارع التزامی وفعل امر « وند » تصریفی «‌ ب »‌ به کار می رود : بخورم ، بروم ، بنویسم ./بخور، برو، بنویس.
در فعل های ماضی استمراری و مضارع اخباری نیز « وند » « می » به کار می رود : می رفتم ، می روم .
۳ – سخن سرایان : تصریفی داستان ها : تصریفی ادبی :اشتقاقی سرشناس ترین : تصریفی آزادگان : «‌ ه » وند اشتقاقی و « ان یا«گان »تصریفی دل انگیزی : اشتقاقی سودمند : اشتقاقی
مصدری
۴ – واژه های مشتق : خریدار ، جلوه گر
واژه های مرکب : گلاب گیر ، جنگ افزار ، نی نامه ،‌کم مصرف ،‌اغراق آمیز ، باریک بین ، اسرار آمیز
واژه های مشتق مرکب : خیرخواهی ،قرآن خوانی ، رنگارنگ ، گوناگون .

خود آزمایی درس بیست وپنجم ( مقاله نویسی ۲ ) صفحه 160
۱ – مقاله ی «کتاب وکتاب خوانی » استدلالی و پژوهشی است .
مقاله «چنین رفت و …»علمی ، تحقیقی ، تحلیلی است .
۲ –تکلیف دانش آموزی است .
۳ – ما : ضمیر شخصی جدا / آن : ضمیر اشاره / همه :‌ضمیر مبهم / آن : ضمیر اشاره
«چه » در جمله چه بخوانند : ضمیر پرسشی است .

خود آزمایی درس بیت وششم ( املا ، گزینش های املایی ۲ ) صفحه 164
۱ – لذت :لذیذ ، لذایذ ، التذاذ، متلذذ ./ حزن : محزون ، احزان ،حزین ./فصل: فصول ، انفصال ، منفصل ، فاصله ،مفاصل .
صغر : مصغر ، صغار ، اصغر ، صغیر، صغری ، تصغیر .
۲ – «‌ ره » : رحمت الله علیه/ « رض » : رضی الله عنه ./« ق . م » : قبل از میلاد/ « هـ . ش » : هجری شمسی .

خود آزمایی درس بیست وهفتم ( جمله مرکب ) صفحه 168
۱- چون هوا سرد شده بود ، ماشین روشن نشد .  (پیوند وابسته ساز+ جمله ی وابسته +جمله ی هسته)
- ما می دانستیم که شما می آیید .( جمله ی هسته+ پیوند وابسته ساز+ جمله ی وابسته)
- مشکل بود که آن ها از رودخانه بگذرند .(جمله ی هسته+ پیوند وابسته ساز+ جمله ی وابسته)
- عجله کردم که به قطار برسم .
جمله ی هسته/ پیوند وابسته ساز/ جمله ی وابسته
- هنگامی که کلید را زدم اتاق کاملا روشن شد .
پیوند وابسته ساز/ جمله ی وابسته/ جمله ی هسته
- آمده ام تا شما را به عروسی دعوت کنم .
جمله ی هسته/ پیوند وابسته ساز/ جمله ی وابسته
- چون از تأخیر قطار خبر داشتیم ، عجله نکردیم
پیوند وابسته ساز/ جمله ی وابسته/ جمله ی هسته
- او از کاری که کرده است، پشیمان خواهد شد
        جمله ی وابسته/ پیوند وابسته ساز/ جمله هسته

۲ – اگر درس بخوانی ، در امتحانات موفق خواهی شد .
چون آفتاب در آمد ، بیرون رفتیم .
چون برق رفت ، خوابیدم
تازه به محله رسیده بودم که صدای ماشین به گوشم رسید .
آمدم که شما رابا خودم ببرم .
دیروز به کتابخانه رفته بودم برای این که پاسخ سؤ الهای درسی را پیدا کنم .
تا از پله ها پایین آمدم ، عمویم را در مقابل در دیدم .
تا درس نخوانی، موفق نمی شوی .
به رودخانه رفته بودیم تا ماهی بگیریم .
به مدرسه رفتم تا او را ببینم .
من که از دانش آموزا ن این مدرسه هستم ، از مدیر آن رضایت دارم .

۳-
…اما…/ …یا…؟/ …و…/
زیرا « اما » ، «یا» ، «و» از پیوندهای وابسته ساز نیستند و دو جمله را به هم وابسته نمی کنند وهیچ کدام از این جمله ها جزئی از دیگری نیستند بلکه این حروف از حروف پیوند همپایه ساز هستند وجمله ها را همپایه می سازند .
۴-آواز و آوازه / روان و روانه از نظر کاربردی با هم متفاوت است . بقیه ی واژه ها از لحاظ معنایی وکاربرد تفاوتی ندارد. (آوازه : شهرت)

خود آزمایی درس بیست وهشتم «گزارش نویسی » صفحه 181
۱- تکلیف دانش آموزان است .
۲- موضوع : فرهنگی ادبی / حجم : کوتاه واجمالی/ کیفیت تهیه : فردی از طریق مشاهده
۳- اگر پرهیزگار باشید ، مورد لطف خدا قرار می گیرید .
تا شما را دیدم ، موضوع را به یاد آوردم / بیا تا قدر یکدیگر بدانیم .
چون کارم تمام نشده است ، نمی توانم به مسافرت بروم .
هنگامی که به خانه رسیدم ، پدرم به خانه آمده بود .
گرچه امسال بارندگی کم بود با این حال چشمه های آذربایجان همچنان می جوشید.
هر چند اطبا تلاش کردند ، نتوانستند او را نجات دهند .